72. "I była miłość w getcie" Marka Edelmana

    Nienawiść jest łatwa. Miłość wymaga wysiłku i poświęcenia- to pierwsze, wyróżnione przeze mnie zdanie w tej książce.

     Spodziewałam się czegoś całkiem.. odmiennego. "I była miłość w getcie" wskazuje bowiem na konkretną tematykę. Myślałam, że będzie o zakochaniu okresu wojny, rozdzielonych i szczęśliwie odnalezionych osobach i o wieloletnich związkach, które były w stanie przetrwać wiele zła i zamieszania. Tak sobie to wyobrażałam jednak pomimo zawiedzionych oczekiwań, samą książkę wciąż uważam za bardzo cenną pozycję. W okresie II wojny światowej wymordowano 6 milionów Żydów a z tą ilością także szansę na jakiekolwiek, szczęśliwe zakończenia.
     Tytuł to jedno z szesnastu relacji- opowiadań połączonych ze sobą jednym miejscem akcji: warszawskim gettem. Gettem, na którego powierzchni stłoczone były największe ludzkie krzywdy i cierpienia. Codzienne egzekucje, wywózki do krematorium, śmierć głodowa na ulicach i permanentny strach: przed utratą bliskich, bólem fizycznym i psychicznym, zimnem i brakiem pożywienia. Strach pomieszany z odwagą, by wciąż, mimo to, się nie poddawać i walczyć o życie. Tematyka cenna lecz dość różnorodna, bo Edelman przytacza wiele wspomnień- te o tematyce miłosnej są jedynie nieznaczną cząstką książki.

      Marek Edelman to specyficzny narrator. Nazywam go reportażystą. Mówiąc rzeczowo, bez emocji, bardziej podaje niż opisuje. Skoro mówi tak beznamiętnie, to pewnie obraz mniej tragiczny? Nic wręcz bardziej mylnego. Fenomen przerażającej (czyli zgodnej z ówczesnymi realiami) rzeczywistości w relacjach Marka Edelmana polega na tym, że w każdym pojedynczym zdaniu potrafi on zawrzeć co najmniej jedną życiową tragedię. Ile zdań jest na jednej stronie? No właśnie..

     Wychodził Żyd z getta, stał tłum ludzi, a w nim dwóch szmalcowników. Tylko dwóch ich było i tylko tych dwóch zrobiło, co zrobiło, pozostali odwracali głowy i nie chcieli tego widzieć. Bo to bardzo przykra rzecz. A jednak pozostali świadkami. A bierny świadek staje się współwinny. W ekstremalnych sytuacjach bierność jest przestępstwem. W ekstremalnych sytuacjach nawet strach nie usprawiedliwia, a bierność naprawdę staje się przestępstwem. Podczas wojny bierny był cały świat- dlatego czytelniku nie bądź bierny i nie omijaj szerokim łukiem tematyki Holokaustu. Tak, to straszna i bolesna część ludzkiej historii, ale właśnie z tego powodu powinniśmy o niej jak najwięcej wiedzieć. Nieznajomość błędów przeszłości stwarza ryzyko ich powtórzenia.
      Po przeczytaniu tej książki wciąż chcę wiedzieć więcej. O Holokauście i samym Edelmanie również.